Tài khoản 243 trong hệ thống kế toán Việt Nam là một tài khoản quan trọng trong việc phản ánh các tài sản thuế thu nhập hoãn lại. Việc quản lý và ghi nhận chính xác tài khoản này giúp doanh nghiệp nắm bắt tình hình tài chính, đảm bảo sự minh bạch và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh. Cùng AZTAX tìm hiểu thêm về chủ đề này nhé!
1. Nguyên tắc kế toán tài khoản 243
Nguyên tắc kế toán của Tài khoản 243 đảm bảo việc ghi nhận chính xác các khoản tài sản thuế thu nhập hoãn lại, phát sinh do sự khác biệt giữa giá trị sổ sách và giá trị thuế của tài sản cũng như nghĩa vụ nợ phải trả.
Nguyên tắc kế toán tài khoản 243 được quy định như sau:
a) Tài khoản 243 được sử dụng để phản ánh giá trị hiện tại và sự biến động tăng giảm của tài sản thuế thu nhập hoãn lại. Khi có sự thay đổi về thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) trong tương lai, nếu tài sản thuế thu nhập hoãn lại được hoàn nhập trong thời gian thuế suất mới có hiệu lực, thuế suất áp dụng sẽ là thuế suất mới.
b) Cơ sở tính thuế của tài sản hoặc nợ phải trả và Chênh lệch tạm thời:
Cơ sở tính thuế của tài sản là giá trị sẽ được trừ khỏi thu nhập chịu thuế khi thu hồi giá trị ghi sổ của tài sản. Nếu thu nhập không phải chịu thuế thì cơ sở tính thuế của tài sản bằng giá trị ghi sổ của tài sản đó. Cơ sở tính thuế thu nhập của nợ phải trả là giá trị ghi sổ của nó trừ đi (-) giá trị sẽ được khấu trừ vào thu nhập chịu thuế khi thanh toán nợ phải trả trong các kỳ tương lai. Đối với doanh thu nhận trước, cơ sở tính thuế là giá trị ghi sổ của nó, trừ đi phần giá trị của doanh thu không phải chịu thuế trong tương lai.
Chênh lệch tạm thời là khoản chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của tài sản hoặc nợ phải trả trong Bảng Cân đối kế toán và cơ sở tính thuế của tài sản hoặc nợ phải trả đó. Chênh lệch tạm thời gồm 2 loại: Chênh lệch tạm thời được khấu trừ và chênh lệch tạm thời chịu thuế. Chênh lệch tạm thời được khấu trừ là các khoản chênh lệch tạm thời làm phát sinh các khoản được khấu trừ khi xác định thu nhập chịu thuế trong tương lai khi giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản được thu hồi hoặc nợ phải trả được thanh toán.
- Chênh lệch tạm thời về thời gian chỉ là một trong các trường hợp chênh lệch tạm thời, ví dụ: Nếu lợi nhuận kế toán được ghi nhận trong kỳ này nhưng thu nhập chịu thuế được tính trong kỳ khác.
- Các khoản chênh lệch tạm thời giữa giá trị ghi sổ của tài sản hoặc nợ phải trả so với cơ sở tính thuế của tài sản hoặc nợ phải trả đó có thể không phải là chênh lệch tạm thời về mặt thời gian, ví dụ: Khi đánh giá lại một tài sản thì giá trị ghi sổ của tài sản thay đổi nhưng nếu cơ sở tính thuế không thay đổi thì phát sinh chênh lệch tạm thời. Tuy nhiên thời gian thu hồi giá trị ghi sổ và cơ sở tính thuế không thay đổi nên chênh lệch tạm thời này không phải là chênh lệch tạm thời về thời gian.
- Kế toán không tiếp tục sử dụng khái niệm “Chênh lệch vĩnh viễn” để phân biệt với chênh lệch tạm thời khi xác định thuế thu nhập hoãn lại do thời gian thu hồi tài sản hoặc thanh toán nợ phải trả cũng như thời gian để khấu trừ tài sản và nợ phải trả đó vào thu nhập chịu thuế là hữu hạn.
c) Nếu doanh nghiệp dự tính chắc chắn có được lợi nhuận tính thuế thu nhập trong tương lai để sử dụng các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ, các khoản lỗ tính thuế và ưu đãi thuế chưa sử dụng, kế toán được ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại đối với:
- Tất cả các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ (ngoại trừ chênh lệch tạm thời phát sinh từ việc ghi nhận ban đầu của tài sản hoặc nợ phải trả từ một giao dịch mà không phải là giao dịch hợp nhất kinh doanh; và không có ảnh hưởng đến cả lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế (hoặc lỗ tính thuế) tại thời điểm giao dịch).
- Giá trị còn được khấu trừ của khoản lỗ tính thuế và ưu đãi về thuế chưa sử dụng chuyển sang năm sau.
d) Cuối năm, doanh nghiệp phải lập “Bảng xác định chênh lệch tạm thời được khấu trừ”, “Bảng theo dõi chênh lệch tạm thời được khấu trừ chưa sử dụng”, giá trị được khấu trừ chuyển sang năm sau của các khoản lỗ tính thuế và ưu đãi thuế chưa sử dụng làm căn cứ lập “Bảng xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại” để xác định giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại được ghi nhận hoặc hoàn nhập trong năm.
đ) Việc ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại trong năm được thực hiện theo nguyên tắc bù trừ giữa tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm nay với tài sản thuế thu nhập doanh nghiệp đã ghi nhận từ các năm trước nhưng năm nay được hoàn nhập lại, theo nguyên tắc:
- Nếu tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm lớn hơn tài sản thuế thu nhập hoãn lại được hoàn nhập trong năm, thì số chênh lệch được ghi nhận là tài sản thuế thu nhập hoãn lại và ghi giảm chi phí thuế thu nhập hoãn lại.
- Nếu tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm nhỏ hơn tài sản thuế thu nhập hoãn lại được hoàn nhập trong năm, thì số chênh lệch được ghi giảm tài sản thuế thu nhập hoãn lại và ghi tăng chi phí thuế thu nhập hoãn lại.
e) Kế toán phải hoàn nhập tài sản thuế thu nhập hoãn lại khi các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ không còn ảnh hưởng tới lợi nhuận tính thuế (khi tài sản được thu hồi hoặc nợ phải trả được thanh toán một phần hoặc toàn bộ), khi lỗ tính thuế hoặc ưu đãi thuế đã được sử dụng.
g) Khi lập Báo cáo tài chính, nếu dự tính chắc chắn có được lợi nhuận tính thuế thu nhập trong tương lai, tài sản thuế thu nhập hoãn lại chưa được ghi nhận từ các năm trước được ghi nhận bổ sung làm giảm chi phí thuế hoãn lại.
h) Việc bù trừ tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại phải trả chỉ thực hiện khi lập Bảng cân đối kế toán, không thực hiện khi ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại trên sổ kế toán.
2. Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 243
Hiểu rõ kết cấu của Tài khoản 243 giúp doanh nghiệp xác định sự khác biệt giữa giá trị kế toán và giá trị tính thuế, cách ghi nhận khoản chênh lệch, từ đó phân bổ thuế thu nhập hoãn lại một cách hợp lý và đúng hạn.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 243 bao gồm:
Bên Nợ:
- Phản ánh sự tăng giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại.
- Xảy ra khi ghi nhận các khoản chi phí hoặc giảm trừ được phép khấu trừ thuế trong tương lai.
Bên Có:
- Phản ánh sự giảm giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại.
- Xảy ra khi tài sản thuế thu nhập hoãn lại được hoàn nhập do các chênh lệch tạm thời được giải quyết.
Số dư bên Nợ:
- Giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại còn lại cuối kỳ.
- Phản ánh tổng giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại cần khấu trừ trong tương lai.
Như vậy, tài khoản 243 phản ánh giá trị và biến động của tài sản thuế thu nhập hoãn lại, giúp doanh nghiệp theo dõi và điều chỉnh chính xác các khoản thuế tạm thời, từ đó đảm bảo sự minh bạch trong quản lý tài chính và thuế.
3. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu
Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, các khoản tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm sẽ được hạch toán theo cách khác nhau. Do đó, kế toán viên cần hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự thay đổi giữa giá trị kế toán và giá trị tính thuế, từ đó áp dụng phương pháp hạch toán phù hợp.
a) Nếu tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm lớn hơn tài sản thuế thu nhập hoãn lại được hoàn nhập trong năm, kế toán sẽ ghi nhận giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại là số chênh lệch giữa số tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh và số tài sản được hoàn nhập. Ghi nhận bút toán:
- Nợ TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại
- Có TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại.
b) Nếu tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh trong năm nhỏ hơn tài sản thuế thu nhập hoãn lại được hoàn nhập trong năm, kế toán sẽ giảm giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại theo số chênh lệch giữa tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh và tài sản được hoàn nhập. Ghi nhận bút toán:
- Nợ TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại
- Có TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại.
Tóm lại, việc áp dụng phương pháp kế toán đúng đắn cho các giao dịch kinh tế chủ yếu là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp duy trì sự minh bạch, chính xác trong báo cáo tài chính. Điều này không chỉ hỗ trợ công tác quản lý tài chính mà còn tạo niềm tin cho các nhà đầu tư và các bên liên quan.
4. Ví dụ về hạch toán tài khoản 243
Kế toán cần thường xuyên thực hành hạch toán Tài khoản 243 để nắm vững quy trình ghi nhận và phân bổ các khoản thuế thu nhập hoãn lại, từ đó tăng cường khả năng áp dụng chính xác nguyên tắc kế toán trong các tình huống thực tế.
Tình huống: Công ty ABC có số lỗ trên tờ khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2021 là 600 triệu đồng. Tỷ lệ thuế đối với thu nhập doanh nghiệp là 20%. Trong năm 2022, công ty dự báo chắc chắn sẽ có lợi nhuận tính thuế lớn hơn 600 triệu đồng.
Yêu cầu: Hạch toán giao dịch trên
Hướng dẫn:Vì công ty có số lỗ tính thuế là 600 triệu đồng và dự báo sẽ có đủ lợi nhuận để sử dụng số lỗ này trong các năm sau, công ty đủ điều kiện để ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại
- Chênh lệch tạm thời được khấu trừ vào cuối năm 2021 là 600 triệu đồng.
- Thuế thu nhập hoãn lại = 600 triệu x 20% = 120 triệu đồng
Hạch toán: Tại thời điểm cuối năm 2021, kế toán hạch toán số thuế thu nhập hoãn lại như sau:
- Ghi Nợ tài khoản 243: 120 triệu đồng.
- Ghi Có tài khoản 8212: 120 triệu đồng.
Ví dụ trên đã hướng dẫn chi tiết cách hạch toán tài khoản 243, hy vọng bạn đã hiểu rõ cách sử dụng và áp dụng vào công việc thực tế.
Tóm lại, tài khoản 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại góp phần giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nghĩa vụ thuế trong tương lai. Việc ghi nhận và theo dõi tài khoản này đảm bảo sự chính xác và minh bạch trong báo cáo tài chính. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào về tài khoản 243 hoặc gặp khó khăn khi trong công tác hạch toán thuế, hãy liên hệ AZTAX qua hotline: 0932.383.089 để được hỗ trợ nhanh nhất.
