Tài khoản 151 – Nguyên tắc và phương pháp hạch toán

Tài khoản 151 – Hàng hóa là một trong những tài khoản quan trọng trong hệ thống kế toán của doanh nghiệp, dùng để phản ánh tình hình nhập, xuất và tồn kho hàng hóa. Việc theo dõi chính xác tài khoản này giúp doanh nghiệp quản lý nguồn lực hiệu quả, đảm bảo sự minh bạch trong công tác kế toán và tài chính. Trong bài viết này, AZTAX sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên tắc, kết cấu và cách hạch toán tài khoản 151 một cách cụ thể và chi tiết nhất.

1. Nguyên tắc kế toán đối với tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường

Nguyên tắc kế toán TK 151 – Hàng mua đi đường được quy định như sau:

b) Các hàng hóa, vật tư được coi là thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp nhưng chưa nhập kho gồm:

• Hàng hóa, vật tư đã mua và thanh toán hoặc đã chấp nhận thanh toán nhưng vẫn còn ở kho của người bán, ở bến cảng, bến bãi, hoặc đang trên đường vận chuyển.
• Hàng hóa, vật tư đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ được kiểm nghiệm, kiểm nhận nhập kho.

c) Đối với hàng hóa, vật tư đang vận chuyển, kế toán phải ghi nhận giá trị của chúng vào tài khoản 151 theo nguyên tắc giá gốc, tuân theo quy định trong Chuẩn mực kế toán về “Hàng tồn kho”.

d) Khi nhận được hóa đơn mua hàng nhưng hàng hóa vẫn chưa nhập kho, kế toán sẽ không ghi sổ ngay mà sẽ tiến hành đối chiếu với hợp đồng kinh tế và lưu hóa đơn vào hồ sơ riêng biệt mang tên “Hàng mua đang đi đường”. Trong trường hợp hàng về và nhập kho trong tháng, kế toán sẽ căn cứ vào phiếu nhập kho và hóa đơn mua hàng để ghi sổ vào các tài khoản liên quan như:

• Tài khoản 152 – “Nguyên liệu, vật liệu”
• Tài khoản 153 – “Công cụ, dụng cụ”
• Tài khoản 156 – “Hàng hóa”
• Tài khoản 158 – “Hàng hóa kho bảo thuế”

đ) Nếu cuối tháng mà hàng hóa vẫn chưa được nhập kho, kế toán sẽ căn cứ vào hóa đơn mua hàng để ghi vào tài khoản 151 – “Hàng mua đang đi đường”. Đồng thời, kế toán cần mở chi tiết để theo dõi hàng hóa này theo từng chủng loại, lô hàng và hợp đồng kinh tế, giúp đảm bảo tính chính xác và đầy đủ trong việc quản lý hàng hóa đang vận chuyển.

2. Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường

Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường là một phần quan trọng trong hệ thống kế toán của doanh nghiệp, giúp theo dõi và quản lý trị giá hàng hóa, vật tư mà doanh nghiệp đã mua nhưng chưa nhập kho. Việc ghi nhận chính xác các giao dịch liên quan đến tài khoản này đảm bảo sự minh bạch trong việc hạch toán hàng tồn kho và đáp ứng các yêu cầu kế toán, tài chính.

Kết cấu và nội dung phản ảnh của TK 151 bao gồm:

Bên Nợ

• Trị giá hàng hóa, vật tư mà doanh nghiệp đã mua đang đi đường: Đây là trị giá của hàng hóa, vật tư mà doanh nghiệp đã thanh toán hoặc đã cam kết thanh toán nhưng chưa được chuyển giao vào kho của doanh nghiệp.
• Kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư mua đang đi đường cuối kỳ: Trường hợp doanh nghiệp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, khi kết thúc kỳ kế toán, doanh nghiệp cần chuyển số trị giá của hàng hóa, vật tư mua đang đi đường vào tài khoản phù hợp sau khi hàng về nhập kho.

Bên Có

• Trị giá hàng hóa, vật tư mà doanh nghiệp đã mua đang đi đường đã về nhập kho hoặc đã chuyển giao thẳng cho khách hàng: Số trị giá này sẽ được chuyển từ tài khoản 151 sang các tài khoản liên quan khi hàng hóa, vật tư về đến kho hoặc được giao trực tiếp cho khách hàng.
• Kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường đầu kỳ: Đối với doanh nghiệp hạch toán theo phương pháp kiểm kê định kỳ, số trị giá của hàng hóa, vật tư mua đang đi đường đầu kỳ cần được kết chuyển vào cuối kỳ.

Số dư bên Nợ

• Trị giá hàng hóa, vật tư mà doanh nghiệp đã mua nhưng còn đang đi đường: Đây là số dư của hàng hóa, vật tư đang trên đường vận chuyển, chưa về nhập kho tại thời điểm cuối kỳ.

Lưu ý: Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường không có tài khoản cấp 2, do đó, việc theo dõi chi tiết hàng hóa, vật tư sẽ được thực hiện trong hệ thống tài khoản tổng hợp mà doanh nghiệp sử dụng.

Việc hạch toán và quản lý chính xác tài khoản 151 là một phần không thể thiếu trong công tác kế toán của doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp theo dõi được tình hình hàng hóa, vật tư đang vận chuyển mà còn đảm bảo việc ghi nhận đúng đắn khi hàng về nhập kho hoặc chuyển giao cho khách hàng.

3. Phương pháp kế toán một số giao dịch chủ yếu của tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường

Mỗi giao dịch về hàng mua đang đi đường lại có một phương pháp hạch toán khác nhau, vì vậy kế toán cần phải hiểu rõ bản chất của từng loại giao dịch và áp dụng phương pháp hạch toán phù hợp.

Dưới đây là một số phương pháp kế toán liên quan đến các giao dịch chủ yếu của tài khoản 151 mà các bạn có thể tham khảo:

3.1. Hạch toán hàng tồn kho bằng phương pháp kê khai thường xuyên

Cuối kỳ kế toán, doanh nghiệp sẽ căn cứ vào hóa đơn mua hàng đối với các loại hàng hóa chưa về nhập kho để thực hiện hạch toán kế toán như sau:

• Nếu thuế GTGT đầu vào được khấu trừ, kế toán ghi sổ như sau:

• • Nợ Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường (với giá trị chưa bao gồm thuế GTGT).
  • Nợ Tài khoản 133 – Thuế GTGT được khấu trừ.
  • Có Tài khoản 331 – Phải trả cho người bán.
  • Có các tài khoản liên quan như 111, 112, 141,… (tùy theo phương thức thanh toán).

• Nếu thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, kế toán ghi sổ như sau:

• • Nợ Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường (với giá trị bao gồm cả thuế GTGT).
  • Có Tài khoản 331 – Phải trả cho người bán.
  • Có các tài khoản liên quan như 111, 112, 141,… (tùy theo phương thức thanh toán).

Sang tháng sau, khi hàng hóa về nhập kho, doanh nghiệp căn cứ vào hóa đơn và phiếu nhập kho để ghi sổ như sau:

• Nợ Tài khoản 152 – Nguyên liệu, vật liệu.
• Nợ Tài khoản 153 – Công cụ, dụng cụ.
• Nợ Tài khoản 156 – Hàng hóa.
• Có Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường.

Trường hợp hàng hóa, vật tư mua đang đi đường không nhập kho mà giao thẳng cho khách hàng theo hợp đồng kinh tế tại các địa điểm như phương tiện, kho của người bán, bến cảng, bến bãi, hoặc gửi trực tiếp cho khách hàng, hoặc gửi bán đại lý, ký gửi, kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ Tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán.
• Nợ Tài khoản 157 – Hàng gửi đi bán.
• Có Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường.

Trường hợp hàng mua đang đi đường bị hao hụt, mất mát (phát hiện ngay khi xảy ra hoặc khi kiểm kê cuối kỳ), kế toán sẽ căn cứ vào biên bản về mất mát, hao hụt để phản ánh giá trị hàng tồn kho bị mất mát, hao hụt. Cụ thể:

• Khi phát hiện thiếu hàng nhưng doanh nghiệp chưa xác định rõ nguyên nhân và chờ xử lý, kế toán ghi:

• • Nợ Tài khoản 138 – Phải thu khác (1381).
  • Có Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường.

• Khi có biên bản xử lý của cấp có thẩm quyền đối với tài sản thiếu, doanh nghiệp căn cứ vào quyết định xử lý và thực hiện ghi sổ như sau:

• • Nợ các Tài khoản 111, 112 (các cá nhân, tổ chức nộp tiền bồi thường).
  • Nợ Tài khoản 334 – Phải trả người lao động (số bồi thường trừ vào lương).
  • Nợ Tài khoản 138 – Phải thu khác (1388) (các cá nhân, tổ chức phải nộp tiền bồi thường).
  • Nợ Tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán (giá trị hao hụt mất mát của hàng tồn kho sau khi trừ số thu bồi thường theo quyết định xử lý).
  • Có Tài khoản 138 – Phải thu khác (1381).

Các phương pháp kế toán trên giúp doanh nghiệp ghi nhận chính xác các giao dịch liên quan đến hàng hóa, vật tư đang đi đường, đồng thời đảm bảo việc quản lý tài sản và hàng tồn kho chính xác và minh bạch.

3.2. Hạch toán hàng tồn kho bằng phương pháp kiểm kê định kỳ

Đầu kỳ, doanh nghiệp căn cứ vào trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đang đi đường đã được kết chuyển vào cuối kỳ trước để tiếp tục kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đang đi đường của kỳ hiện tại. Việc ghi nhận được thực hiện như sau:

• Nợ Tài khoản 611 – Mua hàng: Phản ánh giá trị thực tế của hàng hóa, vật tư đang đi đường từ kỳ trước chuyển sang.
• Có Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường: Kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã được mua nhưng chưa về nhập kho.

Cuối kỳ, doanh nghiệp căn cứ vào kết quả kiểm kê và xác định trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng chưa về nhập kho (còn đang trên đường vận chuyển vào cuối kỳ). Khi đó, kế toán cần thực hiện ghi sổ để phản ánh đúng giá trị tồn kho:

• Nợ Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường: Phản ánh trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư chưa về nhập kho.
• Có Tài khoản 611 – Mua hàng: Ghi nhận việc điều chỉnh trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng vẫn chưa về kho, nhằm cập nhật lại số liệu chính xác.

Quá trình này giúp đảm bảo rằng trị giá hàng hóa, vật tư đang đi đường được ghi nhận chính xác trong các kỳ kế toán, đồng thời giúp doanh nghiệp theo dõi chặt chẽ tình hình hàng hóa, vật tư của mình.

4. Ví dụ về nghiệp vụ kế toán tài khoản 151

Tình huống:

Công ty Thịnh Vượng tiến hành mua một lô hàng hóa trị giá 200 triệu đồng từ nhà cung cấp A. Theo hợp đồng, hàng hóa sẽ được vận chuyển từ kho nhà cung cấp đến kho của công ty. Hàng hóa này dự kiến sẽ đến kho của công ty trong vòng 7 ngày. Tuy nhiên, tại thời điểm mua hàng, công ty chưa nhận được hàng, và theo thỏa thuận, công ty đã thanh toán 100 triệu đồng cho nhà cung cấp trước. Số tiền còn lại sẽ thanh toán sau khi hàng hóa được giao và kiểm tra.

Hướng dẫn hạch toán:

Trong trường hợp này, vì hàng hóa chưa được nhận và đang trên đường vận chuyển, kế toán cần ghi nhận tạm thời vào tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường. Cụ thể, khi thanh toán cho nhà cung cấp, kế toán sẽ hạch toán như sau:

a) Khi thanh toán trước cho nhà cung cấp:

Hạch toán:

• Nợ TK 151 – 100 triệu đồng
• Có TK 112 – 100 triệu đồng

Ý nghĩa: Bút toán này phản ánh khoản tiền tạm ứng cho nhà cung cấp, đồng thời ghi nhận giá trị hàng hóa đang trên đường vận chuyển vào tài khoản 151. Điều này giúp theo dõi giá trị hàng hóa chưa nhận, nhưng đã thanh toán một phần.

b) Khi hàng hóa đến kho và được nhập kho:

Sau khi hàng hóa đã được giao và kiểm tra tại kho, kế toán sẽ chuyển giá trị hàng hóa từ tài khoản 151 sang tài khoản hàng hóa (nếu là hàng hóa) hoặc nguyên vật liệu (nếu là nguyên liệu sản xuất), đồng thời ghi nhận phần tiền còn lại đã thanh toán cho nhà cung cấp.

Hạch toán:

• Nợ TK 156 – Hàng hóa (hoặc TK 152 – Nguyên vật liệu): 200 triệu đồng
• Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường: 200 triệu đồng
• Có TK 112 – Tiền gửi ngân hàng: 100 triệu đồng (số tiền đã thanh toán trước)
• Có TK 331 – Phải trả nhà cung cấp: 100 triệu đồng (số tiền còn lại phải trả nhà cung cấp)

Ý nghĩa: Bút toán này phản ánh việc nhập kho hàng hóa hoặc nguyên vật liệu sau khi đã nhận và kiểm tra, đồng thời ghi nhận việc thanh toán cho nhà cung cấp. Phần giá trị đã thanh toán trước (100 triệu đồng) sẽ được trừ vào tài khoản tiền mặt/ngân hàng, và phần còn lại sẽ được ghi nhận vào tài khoản 331(Phải trả nhà cung cấp).

Như vậy, việc hạch toán tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường giúp công ty Thịnh Vượng theo dõi chính xác các giao dịch mua hàng chưa nhận và đã thanh toán một phần. Điều này đảm bảo tính chính xác trong việc ghi nhận tài sản và quản lý dòng tiền, đồng thời giúp công ty tuân thủ các quy định kế toán hiện hành.

Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và theo dõi hàng hóa, vật tư chưa về nhập kho, giúp doanh nghiệp kiểm soát chính xác trị giá hàng tồn kho. Để đảm bảo hạch toán đúng đắn, doanh nghiệp cần nắm rõ quy định liên quan đến tài khoản này. Mọi thắc mắc vui lòng liên hệ AZTAX qua hotline: 0932.383.089