Tài khoản 211 – Hạch toán đầu tư vào công ty con

1. Tài khoản 221 là gì?

Tài khoản 221 là tài khoản đùng để ghi nhận giá trị hiện tại và theo dõi các biến động tăng, giảm của khoản đầu tư vốn trực tiếp vào công ty con.

Công ty con là một tổ chức có tư cách pháp nhân riêng, thực hiện hạch toán độc lập và nằm dưới sự kiểm soát của một công ty khác (gọi là công ty mẹ), bao gồm cả các công ty thành viên thuộc Tổng công ty và các đơn vị khác có tư cách pháp nhân và hạch toán độc lập.

Tài khoản 221 “Đầu tư vào công ty con” chỉ được ghi nhận khi nhà đầu tư nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết và có quyền kiểm soát các chính sách tài chính, hoạt động của đơn vị đó. Nếu công ty mẹ mất quyền kiểm soát, khoản đầu tư này sẽ được giảm trừ. Trường hợp nhà đầu tư chỉ tạm thời nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết nhưng không có ý định thực thi, khoản đầu tư sẽ không được ghi vào tài khoản này mà được hạch toán là đầu tư ngắn hạn.

Một số trường hợp ngoại lệ đối với tài khoản 221:

• Dù sở hữu dưới 50% quyền biểu quyết, khoản đầu tư vẫn ghi nhận vào tài khoản 221 nếu:
  • Nhà đầu tư khác đồng ý cho công ty mẹ quyền biểu quyết trên 50%.
  • Công ty mẹ kiểm soát các chính sách tài chính, hoạt động thông qua thỏa thuận.
  • Công ty mẹ có quyền bổ nhiệm hoặc bãi miễn đa số thành viên HĐQT hoặc tương đương.
  • Công ty mẹ có quyền bỏ đa số phiếu tại các cuộc họp của HĐQT hoặc tương đương.

Trong trường hợp mua lại công ty con trong giao dịch hợp nhất kinh doanh:

• Bên mua xác định ngày mua, giá phí khoản đầu tư và thực hiện kế toán theo chuẩn mực “Hợp nhất kinh doanh”.
• Kế toán khoản đầu tư vào công ty con phải tuân thủ quy định tại Thông tư này.

Khi công ty mẹ giải thể công ty con và sáp nhập tài sản, nợ phải trả:

• Ghi giảm giá trị ghi sổ khoản đầu tư.
• Ghi nhận tài sản và nợ phải trả của công ty con vào Bảng cân đối kế toán của công ty mẹ theo giá trị hợp lý.
• Phần chênh lệch giữa giá phí khoản đầu tư và giá trị hợp lý được ghi vào doanh thu hoặc chi phí tài chính.

Việc phân phối lợi nhuận tại công ty mẹ:

• Căn cứ vào lợi nhuận sau thuế chưa phân phối thuộc sở hữu của công ty mẹ trên Báo cáo tài chính hợp nhất.
• Doanh nghiệp phải đảm bảo đủ luồng tiền khi phân phối.
• Không phân phối lợi nhuận từ giao dịch mua rẻ cho đến khi thanh lý công ty con.
• Không phân phối lợi nhuận từ các giao dịch đánh giá lại tài sản cho đến khi thanh lý.
• Không phân phối lợi nhuận từ phương pháp vốn chủ sở hữu cho đến khi nhận được khoản lợi nhuận đó bằng tiền hoặc tài sản khác từ công ty liên doanh, liên kết.

Về chuyển khoản đầu tư:

• Doanh nghiệp không được chuyển khoản đầu tư vào công ty con thành chứng khoán kinh doanh hoặc hình thức khác trừ khi đã thanh lý khoản đầu tư và mất quyền kiểm soát.
• Ý định thanh lý công ty con trong tương lai không làm cho quyền kiểm soát trở thành tạm thời.

2. Kết cấu và nội dung phản ứng tài khoản 221

Cấu trúc và nội dung của tài khoản 221 – Đầu tư vào công ty con

Bên Nợ:

• Phản ánh giá trị thực tế của các khoản đầu tư vào công ty con khi tăng.

Bên Có:

• Phản ánh giá trị thực tế của các khoản đầu tư vào công ty con khi giảm.

Số dư bên Nợ:

• Đại diện cho giá trị thực tế của các khoản đầu tư vào công ty con mà công ty mẹ đang nắm giữ.

Tài khoản 221 – Đầu tư vào công ty con không có các tài khoản cấp 2.

3. Nguyên tắc kế toán tài khoản 221 – Đầu tư vào công ty con

3.1 Nguyên tắc kế toán đối với khoản đầu tư vào công ty con

Khoản đầu tư vào công ty con phải tuân thủ theo các nguyên tắc kế toán về đầu tư vốn vào các đơn vị khác.

3.2 Kế toán khi công ty mẹ giải thể công ty con

Khi công ty mẹ giải thể công ty con và tiếp nhận toàn bộ tài sản cùng nợ phải trả của công ty con, kế toán sẽ thực hiện như sau:

• Giảm giá trị khoản đầu tư vào công ty con trên sổ sách của công ty mẹ.
• Ghi nhận tất cả tài sản và nợ phải trả của công ty con vào Bảng cân đối kế toán của công ty mẹ theo giá trị hợp lý tại thời điểm sáp nhập.
• Khoản chênh lệch giữa giá phí đầu tư và giá trị hợp lý của tài sản, nợ phải trả sẽ được ghi vào doanh thu hoặc chi phí tài chính.

4. Hạch toán tài khoản 221

Hạch toán tài khoản 221 (Đầu tư vào công ty con) là một phần quan trọng trong kế toán, đặc biệt khi nhà đầu tư nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết tại công ty con. Trong trường hợp này, việc ghi nhận khoản đầu tư vào tài khoản 221 giúp phản ánh đúng mức độ kiểm soát và ảnh hưởng của công ty mẹ đối với các chính sách tài chính và hoạt động của công ty con. Nếu công ty mẹ mất quyền kiểm soát, cần thực hiện ghi giảm giá trị khoản đầu tư để cập nhật chính xác tình hình tài chính.

4.1 Hạch toán vào tài khoản 221 đối với nhà đầu tư nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết

Điều kiện áp dụng: Chỉ hạch toán vào tài khoản 221 (Đầu tư vào công ty con) khi nhà đầu tư nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết và có khả năng chi phối các chính sách tài chính và hoạt động của công ty con để thu lợi ích kinh tế. Trong trường hợp công ty mẹ không còn quyền kiểm soát công ty con, cần ghi giảm giá trị khoản đầu tư vào công ty con.

Bút toán cụ thể:

• Khi đầu tư vào công ty con, ghi:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Có các TK liên quan (TK 111, 112, 121, 152, v.v.)
• Khi công ty mẹ không còn quyền kiểm soát, ghi giảm khoản đầu tư:
  • Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (nếu lỗ)
  • Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con (theo giá trị ghi sổ)
  • Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi)

Lưu ý: Nếu nhà đầu tư tạm thời nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết nhưng không dự định thực thi quyền biểu quyết vì mục đích đầu tư là mua – bán công cụ vốn để kiếm lời, không hạch toán vào tài khoản 221 mà ghi nhận là đầu tư ngắn hạn.

4.2 Hạch toán vào tài khoản 221 đối với nhà đầu tư nắm giữ ít hơn 50% quyền biểu quyết

Điều kiện áp dụng: Đầu tư vào tài khoản 221 vẫn được áp dụng trong các trường hợp sau, mặc dù nhà đầu tư nắm giữ ít hơn 50% quyền biểu quyết tại công ty con, nếu có thỏa thuận cụ thể:

• Thỏa thuận quyền biểu quyết: Các nhà đầu tư khác đã thỏa thuận để công ty mẹ có hơn 50% quyền biểu quyết.
• Chi phối chính sách: Công ty mẹ có quyền chi phối các chính sách tài chính và hoạt động theo quy chế thỏa thuận.
• Quyền bổ nhiệm: Công ty mẹ có quyền bổ nhiệm hoặc bãi miễn đa số các thành viên Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương.
• Quyền bỏ phiếu: Công ty mẹ có quyền bỏ đa số phiếu tại các cuộc họp của Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương.

Bút toán cụ thể:

• Khi đầu tư vào công ty con, ghi:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Có các TK liên quan (TK 111, 112, 121, 152, v.v.)

5. Hạch toán đầu tư vào công ty con – Tài khoản 221

AZTAX đã thu thập một số hình thức đầu tư vào công ty con và các phương pháp hạch toán phổ biến nhất:

5.1 Kế toán khoản đầu tư vào công ty con dưới hình thức góp vốn

Góp vốn bằng tiền:

• Khi công ty mẹ đầu tư vào công ty con bằng tiền, ghi:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Có các TK 111, 112, 3411, …
• Mở sổ chi tiết theo dõi các loại cổ phiếu theo mệnh giá nếu đầu tư bằng cổ phiếu.

Góp vốn bằng tài sản phi tiền tệ:

• Khi công ty mẹ góp vốn bằng hàng tồn kho hoặc TSCĐ, ghi:
  • Nếu giá trị ghi sổ nhỏ hơn giá trị đánh giá lại, ghi nhận chênh lệch tăng vào thu nhập khác:
    • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
    • Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ
    • Có TK 211, 213, 217 (nếu góp TSCĐ)
    • Có TK 152, 153, 155, 156 (nếu góp hàng tồn kho)
    • Có TK 711 – Thu nhập khác
  • Nếu giá trị ghi sổ lớn hơn giá trị đánh giá lại, ghi nhận chênh lệch giảm vào chi phí khác:
    • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
    • Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ
    • Nợ TK 811 – Chi phí khác
    • Có TK 211, 213, 217 (nếu góp TSCĐ)
    • Có TK 152, 153, 155, 156 (nếu góp hàng tồn kho)

5.2 Kế toán mua lại phần vốn góp

Xác định giá phí theo Chuẩn mực kế toán hợp nhất, bao gồm giá trị hợp lý của tài sản và nợ phải trả, cùng các chi phí liên quan.

Thanh toán bằng tiền hoặc tương đương tiền:

• Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
• Có các TK 111, 112, 121, …

Thanh toán bằng cổ phiếu:

• Nếu giá phát hành cổ phiếu cao hơn mệnh giá:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Có TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu
  • Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
• Nếu giá phát hành cổ phiếu thấp hơn mệnh giá:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
  • Có TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu
• Chi phí phát hành cổ phiếu:
  • Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
  • Có các TK 111, 112, …

Thanh toán bằng tài sản:

TSCĐ:

• Ghi giảm TSCĐ:
  • Nợ TK 811 – Chi phí khác
  • Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ
  • Có TK 211 – TSCĐ hữu hình
• Ghi tăng khoản đầu tư và thu nhập khác:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Có TK 711 – Thu nhập khác
  • Có TK 3331 – Thuế GTGT (nếu có)

Hàng hóa, sản phẩm:

• Ghi giảm giá vốn hàng bán:
  • Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán
  • Có các TK 155, 156, …
• Ghi tăng doanh thu và khoản đầu tư:
  • Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
  • Có TK 511 – Doanh thu bán hàng
  • Có TK 333 – Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước

Thanh toán bằng trái phiếu:

Trái phiếu theo mệnh giá:

• Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
• Có TK 34311 – Mệnh giá trái phiếu

Trái phiếu chiết khấu:

• Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
• Nợ TK 34312 – Chiết khấu trái phiếu
• Có TK 34311 – Mệnh giá trái phiếu

Trái phiếu phụ trội:

• Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
• Có TK 34311 – Mệnh giá trái phiếu
• Có TK 34313 – Phụ trội trái phiếu

Chi phí liên quan đến hợp nhất:

Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con

Có các TK 111, 112, 331, …

5.3. Kế toán cổ tức và lợi nhuận

Cổ tức, lợi nhuận sau ngày đầu tư:

Khi nhận thông báo:

• Nợ TK 138 – Phải thu khác
• Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính

Khi nhận cổ tức/lợi nhuận:

• Nợ các TK liên quan
• Có TK 138 – Phải thu khác

Cổ tức, lợi nhuận trước ngày đầu tư:

Khi nhận thông báo:

• Nợ TK 138 – Phải thu khác
• Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con

Cổ tức/lợi nhuận đã sử dụng để đánh giá lại giá trị đầu tư:

Nợ TK 138 – Phải thu khác

Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con

5.4. Đầu tư bổ sung để nâng cấp thành công ty con

Ghi:

• Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con
• Có các TK 121, 128, 222, 228
• Có các TK liên quan

5.5. Thanh lý khoản đầu tư vào công ty con

Ghi:

• Nợ các TK liên quan (giá trị thu được từ thanh lý)
• Nợ TK 222 – Đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết (nếu công ty con chuyển thành liên doanh)
• Nợ TK 228 – Đầu tư khác (nếu công ty con trở thành đầu tư thường)
• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (nếu lỗ)
• Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con (giá trị ghi sổ)
• Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi)

5.6. Giải thể công ty con để sáp nhập vào công ty mẹ

Ghi:

• Nợ các TK phản ánh tài sản (theo giá trị hợp lý)
• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (chênh lệch giữa giá trị ghi sổ và giá trị hợp lý)
• Có các TK phản ánh nợ phải trả (theo giá trị hợp lý)
• Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con (giá trị ghi sổ)
• Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (chênh lệch giữa giá trị ghi sổ và giá trị hợp lý)

6. Điều kiện để ghi nhận đầu tư vào doanh nghiệp con

Kế toán chỉ hạch toán ghi nhận là khoản “đầu tư vào công ty con” khi nhà đầu tư kiểm soát hơn 50% quyền biểu quyết và có quyền kiểm soát chính sách tài chính và hoạt động của công ty con để đạt được lợi ích kinh tế từ các hoạt động của công ty đó.

Trường hợp Nhà đầu tư nắm dưới 50% quyền biểu quyết tại công ty con, song có các thỏa thuận bao gồm:

• Thỏa thuận với các nhà đầu tư khác để công ty mẹ kiểm soát hơn 50% quyền biểu quyết.
• Quyền của công ty mẹ chi phối các chính sách tài chính và hoạt động theo các thỏa thuận.
• Quyền của công ty mẹ bổ nhiệm hoặc miễn nhiệm đa số thành viên Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương.
• Quyền của công ty mẹ bỏ phiếu đa số tại các cuộc họp của Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương.

Ví dụ: Công ty A sở hữu 49% vốn góp tại công ty B, tương đương với 49% quyền biểu quyết. Cổ đông Nguyễn Văn X của công ty B sở hữu 15% vốn của công ty B. Tại Đại hội cổ đông, ông Nguyễn Văn X ủy quyền “15% vốn góp của mình” cho công ty A với điều kiện không bao gồm quyền chuyển nhượng và nhận cổ tức.

Do đó, công ty A sẽ nắm giữ và thực thi 64% quyền biểu quyết tại công ty B, điều này dẫn đến việc công ty B được xem là công ty con của công ty A.

Như vậy AZTAX đã điểm qua một số vấn đề liên quan đến khái niệm tài khoản 221 là gì? Nguyên tắc tài khoản 221 cũng như cách hạch toán tài khoản 221 và cách hạch toán đầu tư vào công ty con trên báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp các bạn có cái nhìn rõ hơn và hiểu được nguyên tắc kế toán cũng như phương pháp hạch toán các khoản đầu tư vào công ty con. Nếu bạn còn vấn đề thắc mắc cần được giải đáp xin vui lòng liên hệ AZTAX qua hotline: 0932.383.089.