Tài khoản 128 – Kết cấu nội dung và nguyên tắc kế toán

Tài khoản 128 (Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn) là gì? Đây là một trong những tài khoản quan trọng trong hệ thống kế toán của doanh nghiệp. Tài khoản này dùng để phản ánh các khoản đầu tư vào chứng khoán không phải là chứng khoán kinh doanh. Việc quản lý và hạch toán chính xác Tài khoản 128 giúp doanh nghiệp theo dõi hiệu quả đầu tư và đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính. Sau đây AZTAX sẽ giới thiệu về cách hạch toán và các vấn đề liên quan đến tài khoản này!

1. So sánh tài khoản 128 trong Thông tư 133 và các quy định trước đây

Tài khoản 128 theo Thông tư 133 đã có sự thay đổi so với các quy định trước đây. So sánh sự khác nhau giữa các thông tư giúp kế toán hiểu rõ hơn về các quy định mới. Từ đó có thể áp dụng chính xác, kịp thời trong công tác hạch toán và báo cáo tài chính.

2. Nguyên tắc kế toán đối với Tài khoản 128

Tài khoản 128 được sử dụng để hạch toán các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn. Đây là một trong các tài khoản kế toán có sự thay đổi quan trọng trong cách hạch toán theo Thông tư 133/2016/TT-BTC so với các quy định trước đây. Cụ thể:

Điều 15. Tài khoản 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn

1. Nguyên tắc kế toán

a) Tài khoản này dùng để phản ánh số hiện có và tình hình biến động tăng, giảm của các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (ngoài các khoản chứng khoán kinh doanh) như: Các khoản tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn (bao gồm cả các loại trái phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu), các khoản cho vay nắm giữ đến ngày đáo hạn với mục đích thu lãi hàng kỳ và các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn khác.

Tài khoản này không phản ánh các công cụ nợ nắm giữ vì mục đích mua bán để kiếm lời (phản ánh trong Tài khoản 121 – Chứng khoán kinh doanh).

….

• Tài khoản 128 được dùng để phản ánh các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn. Như tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn, trái phiếu, tín phiếu, cho vay nắm giữ đến đáo hạn, hoặc các khoản đầu tư khác nhằm thu lãi hàng kỳ. Tuy nhiên, tài khoản này không dùng để phản ánh các công cụ nợ nắm giữ với mục đích mua bán để kiếm lời (loại này phải ghi nhận trong Tài khoản 121 – Chứng khoán kinh doanh).

• Các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được ghi sổ kế toán theo giá gốc. Bao gồm giá mua và các chi phí liên quan (nếu có) như phí môi giới, giao dịch, thuế, lệ phí, phí ngân hàng.

• Kế toán viên cần mở sổ chi tiết để theo dõi từng khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn theo các yếu tố như kỳ hạn, đối tượng, loại nguyên tệ. Khi lập Báo cáo tài chính, các khoản đầu tư này cần được phân loại là tài sản ngắn hạn hoặc dài hạn dựa trên kỳ hạn còn lại (dưới 12 tháng hoặc từ 12 tháng trở lên).

• Doanh nghiệp phải ghi nhận đầy đủ và kịp thời các khoản thu nhập từ hoạt động tài chính phát sinh từ các khoản đầu tư này. Bao gồm lãi từ tiền gửi, lãi vay, và lỗ từ thanh lý tài sản hoặc nhượng bán các khoản đầu tư.

• Khi doanh nghiệp nhận lãi từ các khoản đầu tư (bao gồm cả khoản lãi dồn tích trước khi mua lại khoản đầu tư), kế toán viên phải phân bổ số tiền lãi này. Phần tiền lãi từ các kỳ sau khi mua khoản đầu tư sẽ được ghi nhận là doanh thu tài chính. Khoản lãi dồn tích trước khi mua sẽ giảm giá trị của khoản đầu tư đó.

• Đối với những khoản đầu tư khác ngoài cho vay, kế toán viên cần đánh giá khả năng thu hồi. Nếu có bằng chứng cho thấy một phần hoặc toàn bộ khoản đầu tư không thể thu hồi, kế toán viên phải ghi nhận tổn thất vào chi phí tài chính trong kỳ. Nếu không xác định được tổn thất, kế toán cần thuyết minh trên Báo cáo tài chính về khả năng thu hồi.
• Tại thời điểm lập Báo cáo tài chính, kế toán viên cần đánh giá lại các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn có gốc ngoại tệ, áp dụng tỷ giá chuyển khoản trung bình cuối kỳ của ngân hàng nơi doanh nghiệp giao dịch. Các chênh lệch tỷ giá sẽ được xử lý theo quy định tại Tài khoản 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái.

3. Kết cấu và nội dung Tài khoản 128

Kết cấu và nội dung của Tài khoản 128 là kiến thức quan trọng mà kế toán cần nắm vững. Việc hiểu rõ tài khoản này giúp kế toán ghi nhận chính xác các giao dịch chứng khoán, theo dõi biến động giá trị và đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính.

Kết cấu và nội dung

• Bên Nợ bao gồm: Giá trị tăng của các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn.
• Bên Có bao gồm: Giá trị giảm của các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn.
• Số dư bên Nợ: Giá trị hiện có của các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn tại thời điểm báo cáo.

Tài khoản cấp 2: Tài khoản 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn gồm 4 tài khoản cấp 2:

• Tài khoản 1281 – Tiền gửi có kỳ hạn: Ghi nhận tình hình thay đổi và số dư của tiền gửi có kỳ hạn.
• Tài khoản 1282 – Trái phiếu: Theo dõi sự thay đổi và số dư của các loại trái phiếu mà doanh nghiệp dự định nắm giữ đến khi đáo hạn.
• Tài khoản 1283 – Tín phiếu: Ghi nhận sự thay đổi và số dư của tín phiếu mà doanh nghiệp có kế hoạch giữ đến đáo hạn.
• Tài khoản 1288 – Các khoản đầu tư khác: Phản ánh sự thay đổi và số dư của các khoản đầu tư khác ngoài tiền gửi, trái phiếu, tín phiếu, bao gồm các khoản cho vay hỗ trợ tổ chức tham gia BHTG trước ngày 01/01/2013.

Tóm lại, Tài khoản 128 (TK 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh tình hình tăng, giảm giá trị các khoản đầu tư có kỳ hạn. Việc sử dụng tài khoản này giúp doanh nghiệp quản lý hiệu quả các khoản đầu tư.

4. Các phương pháp hạch toán đối với TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn

Việc nắm vững các phương pháp hạch toán TK 128 giúp kế toán thực hiện chính xác các giao dịch chứng khoán đầu tư. Từ đó, doanh nghiệp đánh giá đúng giá trị của khoản đầu tư để đưa ra quyết định hợp lý.

Dưới đây là một số phương pháp hạch toán tài khoản 128:

4.1. Khi doanh nghiệp gửi tiền có kỳ hạn, cho vay, mua các khoản đầu tư để nắm giữ đến ngày đáo hạn bằng tiền

• Nợ TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn
• Có các Tài Khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng.

4.2. Định kỳ kế toán ghi nhận khoản phải thu của lãi tiền gửi, lãi trái phiếu và lãi cho vay của doanh nghiệp

• Nợ TK 138 (Tài khoản 138) – Phải thu khác (1388)
• Nợ TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (lãi nhập gốc)
• Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính.

4.3. Khi doanh nghiệp thu hồi các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn

• Nợ các Tài khoản: TK 112 – Tiền gửi ngân hàng; TK 111 – Tiền mặt; TK 131 – Phải thu của khách hàng; TK 152 – Nguyên liệu, vật liệu; TK 156 – Hàng hóa; TK 211 – Tài sản cố định hữu hình,… (theo giá trị thu hồi)
• Nợ TK 635 (Tài khoản 635) – Chi phí tài chính (nếu lỗ)
• Có TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (giá trị ghi sổ)
• Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi).

4.4. Doanh nghiệp chuyển đổi những khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn thành đầu tư vào đơn vị khác

• Nợ TK 228 (Tài khoản 228) – Đầu tư góp vốn vào đơn vị khác (theo giá trị hợp lý)
• Nợ TK 635 (Tài khoản 635) – Chi phí tài chính (nếu lỗ)
• Có TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (giá trị ghi sổ)
• Có các Tài khoản liên quan (nếu cần phải đầu tư thêm)
• Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi).

4.5. Kế toán các giao dịch liên quan đến những khoản cho vay

a) Trường hợp nếu cho vay nhận lãi trước:

• Khi cho vay nhận lãi trước, kế toán ghi như sau:

• • Nợ TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (1288)
  • Có các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng;… (số tiền thực chi)
  • Có TK 3387 (Tài khoản 3387) – Doanh thu chưa thực hiện (phần lãi nhận trước).

• Định kỳ, tính và kết chuyển lãi của kỳ kế toán theo số lãi phải thu của từng kỳ, ghi:

• • Nợ TK 3387 (Tài khoản 3387) – Doanh thu chưa thực hiện
  • Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính.

• Thu hồi giá gốc của khoản cho vay khi đến hạn, kế toán ghi:

• • Nợ các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng.

• • Có TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (1288).

b) Trường hợp nếu cho vay nhận lãi định kỳ:

• Khi cho vay, kế toán ghi:

• • Nợ TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (1288)
  • Có các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng.

• Định kỳ ghi nhận tiền lãi cho vay:

• • Nợ các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng; TK 138 (Tài khoản 138) – Phải thu khác
  • Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính.

• Thu hồi gốc của khoản cho vay khi đến hạn, kế toán ghi:

• • Nợ các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng.
  • Có TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (1288).

c) Trường hợp cho vay nhận lãi sau:

• Khi cho vay, kế toán ghi:

• • Nợ TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (1288)
  • Có các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 (Tài khoản 112) – Tiền gửi ngân hàng.

• Định kỳ tính lãi cho vay cần phải thu và ghi nhận doanh thu theo số lãi phải thu từng kỳ, kế toán ghi:

• • Nợ TK 138 (Tài khoản 138) Phải thu khác (1388)
  • Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính.

• Khi đến hạn cần thu hồi nợ gốc của khoản cho vay, hạn thu hồi gốc và lãi cho vay, kế toán ghi:

• • Nợ các Tài khoản: TK 111 (Tài khoản 111) – Tiền mặt; TK 112 – (Tài khoản 112) Tiền gửi ngân hàng;…
  • Có TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (1288)
  • Có TK 138 (Tài khoản 138) – Phải thu khác (1388) (số lãi của các kỳ trước)
  • Có TK 515 (Tài khoản 515) – TK Doanh thu hoạt động tài chính (lãi kỳ đáo hạn).

4.6. Đánh giá lại số dư những khoản đầu tư doanh nghiệp nắm giữ đến ngày đáo hạn được phân loại là các khoản mục tiền tệ với gốc ngoại tệ:

• Trường hợp có lãi, ghi:

• • Nợ TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn
  • Có TK 413 (Tài khoản 413) – Chênh lệch tỉ giá hối đoái.

• Trường hợp bị lỗ, ghi:

• • Nợ TK 413 (Tài khoản 413) – Chênh lệch tỉ giá hối đoái
  • Có TK 128 (Tài khoản 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn.

Tài khoản 128 (TK 128) – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn yêu cầu doanh nghiệp áp dụng các phương pháp hạch toán chính xác để phản ánh đúng giá trị và tình hình các khoản đầu tư. Việc ghi nhận giá trị gốc, chi phí giao dịch, và phân bổ lãi/lỗ theo từng kỳ hạn giúp đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính và quản lý tài sản hiệu quả.

5. Ví dụ về Hạch toán tài khoản 128 theo thông tư 200

Để có thể hiểu sâu và nắm vững các nghiệp vụ hạch toán liên quan đến tài khoản 128, hãy cùng thực hành với ví dụ chi tiết dưới đây. Việc này sẽ giúp bạn làm quen với quy trình hạch toán thực tế và hiểu rõ hơn về cách ghi nhận các giao dịch chứng khoán đầu tư trong báo cáo tài chính.

Tình huống

Ngày 01/01/2023, công ty M trích tiền từ tài khoản ngân hàng mua 3.000 trái phiếu của công ty T với mục đích nắm giữ đến ngày đáo hạn. Giá mua là 1.200.000 VND/trái phiếu, thời hạn 1 năm, lãi suất 8%/năm, trả lãi 6 tháng một lần.

Công ty M áp dụng chế độ kế toán theo Thông tư 200.

Hướng dẫn

Căn cứ vào hướng dẫn của Thông tư 200, kế toán ghi nhận các nghiệp vụ như sau:

Ghi nhận mua trái phiếu của công ty T:

• Nợ TK 1282: 3.600.000.000 VND
• Có TK 112: 3.600.000.000 VND

Ngày 30/06/2023, khi nhận lãi lần 1

• Ghi nhận lãi trả 6 tháng:

• • Nợ TK 112: 120.000.000 VND
  • Có TK 515: 120.000.000 VND

Ngày 31/12/2023, khi nhận lãi lần 2

• Ghi nhận lãi trả 6 tháng còn lại:

• • Nợ TK 112: 120.000.000 VND
  • Có TK 515: 120.000.000 VND

Vào cùng ngày hôm đó, khi trái phiếu đến kỳ đáo hạn và công ty nhận lại mệnh giá.

• Ghi nhận khi trái phiếu đáo hạn:

• • Nợ TK 112: 3.600.000.000 VND
  • Có TK 1282: 3.600.000.000 VND

Trong suốt quá trình nắm giữ trái phiếu, công ty M đã thực hiện việc ghi nhận lãi suất theo kỳ và quản lý chứng khoán đầu tư đúng theo các quy định của Thông tư 200.

Như vậy, AZTAX đã cung cấp một ví dụ thực tế giúp bạn hiểu rõ hơn việc sử dụng TK 128. Hy vong bạn đã nắm vững kiến thức cũng như tự tin hạch toán các giao dịch trong doanh nghiệp.

Tổng kết

Tóm lại, Tài khoản 128 đóng vai trò quan trọng trong việc hạch toán các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn. Nó giúp doanh nghiệp theo dõi và báo cáo chính xác các khoản đầu tư tài chính. Áp dụng đúng phương pháp kế toán mang đến sự minh bạch và chính xác trong báo cáo tài chính. Mọi thắc mắc vui lòng liên hệ AZTAX qua hotline: 0932.383.089 để được hỗ trợ chi tiết.