Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối là gì? Cách tính thế nào? Đây là những câu hỏi quan trọng trong việc đánh giá sức khỏe tài chính của một doanh nghiệp. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối không chỉ là chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hoạt động sản xuất và kinh doanh mà còn giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về khả năng đầu tư và phân phối lợi nhuận trong tương lai. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá khái niệm lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và cách tính toán để các chủ doanh nghiệp và nhà quản lý có thể áp dụng hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của họ.
1. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối là gì?
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối là chỉ tiêu phản ánh số lãi (hoặc số lỗ) chưa được phân phối hoặc chưa được quyết toán tại thời điểm báo cáo. Chỉ số này được xác định bằng cách cộng lãi suất (hoặc lỗ) sau thuế của năm báo cáo với lãi suất (hoặc lỗ) sau thuế chưa phân phối của các năm trước, sau khi trừ đi số tiền lãi đã được phân phối trong năm.
Lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối là chỉ tiêu quan trọng trên bảng cân đối kế toán doanh nghiệp, được các cổ đông và người góp vốn đặc biệt quan tâm. Con số này chỉ được sử dụng cho các mục như:
- Chia lợi nhuận dưới dạng cổ tức cho các nhà đầu tư, chủ sở hữu doanh nghiệp.
- Chia lợi nhuận cho cổ đông hoặc thành viên.
- Thực hiện tái sinh đầu tư vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
- Dự phòng các khoản chi phí, có thể xảy ra lỗi trong tương lai.
2. Công thức tính lợi nhuận sau thuế chưa phân phối như thế nào?
Công thức lợi nhuận chưa phân phối được tính như sau:
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối = Lợi nhuận sau thuế – Các quỹ trích lập – Cổ tức chi trả cho cổ đông
Trong đó:
Lợi nhuận sau thuế: Đây là tài khoản tiền cửa hàng được nhận sau khi tính tổng doanh thu trừ đi phần chi phí và thuế phải nộp cho nhà nước .
Các quỹ trích lập bao gồm các hoạt động đầu tư phát triển, khen thưởng, phúc lợi, … mà mỗi cửa hàng quy định (có thể có hoặc không).
Cổ tức chi trả cho cổ đông: Đây là khoản tiền mà chủ cửa hàng thanh toán cho những người cùng góp vốn kinh doanh. Trong trường hợp cửa hàng chỉ có một mình thực hiện kinh doanh, mục này sẽ không cần thiết.
Ví dụ tính lợi nhuận sau thuế:
Lợi nhuận sau thuế năm 2023 của Doanh nghiệp Y: 900.000 triệu đồng, Ngày 10/03/2024 , Doanh nghiệp Y quyết định thiết lập các quỹ với số liệu như sau:
- Quỹ đầu tư phát triển: 100.000 triệu đồng
- Khen thưởng: 30.000 triệu đồng
- Quỹ phúc lợi: 27.000 triệu đồng
- Chi trả cổ tức: 250.000 triệu đồng
Ngày 01/01/2024: Chuyển khoản sau thuế chưa phân phối lợi nhuận 2023 (TK 4212) thành lợi nhuận sau thuế chưa phân tích lũy kế (TK 4211)
Giải thích:
- Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm 2023 (TK 4212):
- Lợi nhuận sau thuế = 900.000 triệu đồng.
Ngày 11/03/2024: Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối luỹ kế của doanh nghiệp Y
Lợi nhuận sau thuế chưa phân tích lũy kế = Lợi nhuận sau thuế – Quỹ đầu tư phát triển – Quỹ khen thưởng – Quỹ Phúc lợi – Chi trả cổ tức
= 900.000 – 100.000 – 30.000 – 27.000 – 250.000
= 493.000 triệu đồng .
3. Hạch toán lợi nhuận sau thuế chưa phân phối theo thông tư 200
3.1 Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Bên Nợ:
- Số lỗ từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
- Trích lập các quỹ của doanh nghiệp.
- Chia cổ tức, phân phối lợi nhuận cho chủ sở hữu.
- Bổ sung nguồn vốn đầu tư từ chủ sở hữu.
Bên Có:
- Số lợi nhuận thực tế từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ.
- Số lỗ của cấp dưới được cấp trên bù đắp.
- Xử lý các khoản lỗ trong hoạt động kinh doanh.
Tài khoản 421 có thể tồn tại số dư nợ hoặc số dư có.
- Số dư bên Nợ: Là số lỗ trong hoạt động kinh doanh chưa được xử lý.
- Số dư bên Có: Số lợi nhuận sau thuế chưa phân phối hoặc chưa được sử dụng.
Tài khoản 421- Lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối bao gồm hai tài khoản cấp 2:
- Tài khoản 4211 – Lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối năm trước: là phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh, tình hình phân chia lợi nhuận hoặc xử lý lỗ thuộc các năm trước. Tài khoản này vẫn được sử dụng để phản ánh và điều chỉnh tăng hoặc giảm số dư đầu năm của TK 4211 khi áp dụng hồi tố để thay đổi chính sách kế toán và điều chỉnh hồi tố những sai sót trọng yếu của năm trước, năm nay được phát hiện gần đây.
Vào đầu năm sau, kế toán sẽ thực hiện chuyển số dư đầu năm từ tài khoản 4212 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay” sang tài khoản 4211 “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước”.
- Tài khoản 4212 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay: Phản ánh lại kết quả kinh doanh, tình hình phân chia lợi nhuận và xử lý lỗi của năm nay.
3.2 Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu
a) Cuối kỳ kế toán, kết chuyển kết quả hoạt động kinh doanh:
Khi có lãi, ghi nhận như sau:
- Nợ TK 911 – Xác định kết quả kinh doanh.
- Có TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (4212).
Khi có lỗi, ghi nhận như sau:
- Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (4212).
- Có TK 911 – Xác định kết quả kinh doanh.
b) Khi có quyết định hoặc thông báo trả cổ tức, lợi nhuận được chia cho các chủ sở hữu, ghi:
Ghi nhận tài khoản phải trả tức thời:
- Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối
- Có TK 338 – Phải trả, phải nộp khác (3388)
Khi trả tiền cổ tức:
- Nợ TK 338 – Phải trả, phải trả khác (3388)
- Có TK 111, 112,… (số tiền thực trả)
c) Trường hợp Công ty cổ phần trả cổ tức bằng cổ phiếu (phát hành thêm cổ phiếu từ nguồn Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối) ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Có TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu (mệnh giá)
Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (số chênh lệch giữa giá phát hành và mệnh giá, nếu có).
d) Các doanh nghiệp không phải là công ty cổ phần, khi quyết định bổ sung vốn đầu tư của chủ sở hữu từ lợi nhuận hoạt động kinh doanh (phần lợi nhuận để lại), ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Có TK 4111 – Vốn góp của chủ sở hữu.
e) Khi trích quỹ từ kết quả kinh doanh (lợi nhuận để lại của doanh nghiệp), ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Có TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 418 – Các khoản khác thuộc vốn chủ sở hữu
Có TK 353 – Quỹ khen thưởng, Phúc lợi (3531, 3532, 3534)
f) Đầu năm tài chính, kết chuyển lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay sang lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước, ghi:
- Trường hợp TK 4212 có số dư Có (lãi), ghi:
Nợ TK 4212 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay
Có TK 4211 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước.
- Trường hợp TK 4212 có số dư Nợ (lỗ), ghi:
Nợ TK 4211 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước
Có TK 4212 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm nay.
g) Kế toán xử lý lợi nhuận sau thuế chưa phân phối khi chuyển doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước thành công ty cổ phần:
- Kế toán xử lý các khoản nợ phải trả trước khi chuyển thành công ty cổ phần
Đối với các khoản nợ vay từ Ngân hàng thương mại Nhà nước và Ngân hàng Phát triển Việt Nam đã quá hạn, nếu doanh nghiệp bị lỗ, không còn vốn nhà nước và không thể thanh toán, doanh nghiệp cần thực hiện các thủ tục và hồ sơ đề nghị khoanh nợ, giãn nợ hoặc xóa nợ lãi vay ngân hàng theo quy định pháp luật hiện hành. Khi có quyết định xóa nợ lãi vay, ghi:
- Nợ TK 335 – Chi phí phải trả (lãi vay được xóa)
- Có TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (lãi vay đã toán toán trước)
- Có TK 635 – Chi phí tài chính (lãi vay toán trong kỳ này)
- Kế toán ghi nhận khoản chênh lệch giữa giá trị thực tế phần Vốn nhà nước khi doanh nghiệp chuyển từ 100% vốn Nhà nước sang công ty cổ phần so với giá trị thực tế của vốn Nhà nước vào thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp.
Nếu giá trị thực tế phần vốn Nhà nước tại thời điểm chuyển đổi cao hơn giá trị trước đó, phần chênh lệch tăng (lãi) sẽ được đưa vào quỹ hỗ trợ sắp xếp lại doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. Quỹ này có thể thuộc Tập đoàn, Tổng công ty, công ty mẹ hoặc quỹ hỗ trợ sắp xếp doanh nghiệp tại Tổng Công ty đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước. Ghi nhận như sau:
- Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
- Có TK 3385 – Phải trả về cổ phần hoá.
Khi giá trị thực tế phần vốn Nhà nước nước tại thời điểm chuyển đổi doanh nghiệp sang công ty cổ phần thấp hơn giá trị phần vốn Nhà nước xác định lúc đánh giá giá trị doanh nghiệp, khoản chênh lệch giảm (lỗ) sẽ được ghi nhận vào:
- Nợ TK 138 – Phải thu khác (1388)
- Có TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
Trong những trường hợp chênh lệch giảm do nguyên nhân khách quan, chủ quan, hoặc vì lý do bất khả kháng, việc bồi thường không thể thực hiện theo cách thông thường, lúc đó cơ quan có thẩm quyền sẽ quyết định sử dụng số tiền thu được từ việc bán cổ phần để khắc phục thiệt hại, sau khi trừ phần bảo hiểm bồi thường (nếu có), ghi nhận vào:
- Nợ TK 3385 – Phải trả về cổ phần hóa
- Có TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
Khi doanh nghiệp chính thức chuyển sang hình thức công ty cổ phần, kế toán sẽ chuyển số Có lợi nhuận sau thuế chưa phân phối sang vốn đầu tư của chủ sở hữu doanh nghiệp. Cụ thể, ghi nhận:
- Nợ TK 421 – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
- Có TK 411 – vốn đầu tư của chủ sở hữu.
4. Giải đáp một số thắc mắc về lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
4.1 Có bắt buộc phải phân phối lợi nhuận không?
Không, việc phân phối lợi nhuận không phải là bắt buộc. Quyết định phân phối hay giữ lại lợi nhuận thường được thông qua trong cuộc họp của hội đồng quản trị hoặc đại hội cổ đông.
4.2 Khi nào doanh nghiệp nên phân phối lợi nhuận?
Doanh nghiệp nên xem xét phân phối lợi nhuận khi:
- Có đủ nguồn lực tài chính để đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán.
- Đã thực hiện các khoản đầu tư cần thiết và có kế hoạch phát triển rõ ràng.
- Cảm thấy mức độ cạnh tranh và tăng trưởng trong ngành là ổn định.
4.3 Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối có ảnh hưởng đến giá cổ phiếu không?
Có, lợi nhuận chưa phân phối có thể ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Nếu doanh nghiệp quyết định giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư, có thể làm tăng giá trị doanh nghiệp trong dài hạn, từ đó tác động tích cực đến giá cổ phiếu.
4.4 Có sự khác biệt nào trong cách ghi nhận lợi nhuận giữa các loại hình doanh nghiệp không?
Có, cách ghi nhận lợi nhuận có thể khác nhau giữa các loại hình doanh nghiệp (như doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần, hay công ty TNHH) do các quy định pháp lý và quy chế nội bộ khác nhau.
4.5 Có những rủi ro nào liên quan đến việc giữ lại lợi nhuận?
Rủi ro có thể bao gồm:
- Sự thất bại trong việc sử dụng hiệu quả các khoản đầu tư.
- Thay đổi trong điều kiện thị trường có thể làm giảm giá trị đầu tư.
- Cổ đông có thể tìm cách chuyển nhượng cổ phần nếu không hài lòng với chiến lược phân phối lợi nhuận.
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Quyết định giữ lại hay phân phối lợi nhuận này ảnh hưởng đến tình hình tài chính và lòng tin của cổ đông. Do đó, các doanh nghiệp cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố như khả năng đầu tư, nhu cầu tài chính và mong đợi của cổ đông khi đưa ra quyết định. Hãy theo dõi chúng tôi để nắm bắt thêm thông tin thiết yếu về quản lý tài chính doanh nghiệp. Nếu bạn gặp vấn đề, hãy liên hệ ngay đến AZTAX qua HOTLINE: 0932.383.089 để được tư vấn và giải đáp thắc mắc!
