Thuế thừa kế là gì? Đây là khoản nghĩa vụ tài chính phát sinh khi cá nhân nhận tài sản từ người đã mất. Tại Việt Nam, không phải ai cũng phải đóng loại thuế này, và mức thu cũng không áp dụng đồng đều cho tất cả. Bài viết sẽ làm rõ các đối tượng được miễn thuế, tỷ lệ phần trăm hiện hành, cùng những quy định quan trọng liên quan dưới đây.
1. Thuế thừa kế là gì?
Thuế thừa kế là loại thuế mà cá nhân phải nộp khi nhận được tài sản do người đã mất để lại, thông qua di chúc hoặc theo quy định pháp luật. Nói cách khác, đây là một dạng thuế thu nhập cá nhân phát sinh khi thừa hưởng tài sản từ người khác sau khi họ qua đời.
Ví dụ: Anh A được cha mình để lại một căn nhà trị giá 3 tỷ đồng theo di chúc. Khi nhận quyền sở hữu căn nhà này, nếu pháp luật quy định áp dụng thuế thừa kế, anh A có thể phải nộp một khoản thuế nhất định dựa trên giá trị tài sản nhận được.
2. Tài sản nhận thừa kế có phải đóng thuế?
Theo quy định tại khoản 9 Điều 2 và Điều 16 của Thông tư 111/2013/TT-BTC, các khoản thu nhập có được từ việc nhận thừa kế được xếp vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Các loại tài sản thừa kế chịu thuế bao gồm:
- Chứng khoán: Bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, quyền mua cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, tín phiếu và các loại giấy tờ có giá khác; đồng thời bao gồm cả phần cổ phần mà cá nhân sở hữu trong công ty cổ phần.
- Phần góp vốn trong doanh nghiệp, tổ chức kinh tế hoặc cơ sở kinh doanh.
- Bất động sản: Như quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và các tài sản gắn liền với đất.
- Tài sản phải đăng ký sở hữu hoặc sử dụng với cơ quan nhà nước: Ví dụ như ô tô, xe máy, mô tô, tàu thủy, ca nô, sà lan,…
Tuy nhiên, theo khoản 4 Điều 4 của Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007, nếu người nhận thừa kế là thân nhân trong các mối quan hệ gia đình sau đây thì được miễn thuế TNCN:
- Vợ và chồng;
- Cha mẹ ruột với con ruột;
- Cha mẹ nuôi với con nuôi;
- Bố mẹ chồng với con dâu, bố mẹ vợ với con rể;
- Ông bà nội/ngoại với cháu nội/ngoại;
- Anh chị em ruột với nhau.
Tóm lại, nếu tài sản nhận được thuộc các nhóm tài sản nêu trong Thông tư 111 thì người thừa kế có thể phải nộp thuế TNCN, trừ khi họ thuộc nhóm người được miễn theo quy định tại Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007.
3. Thuế thu nhập đối với tài sản được tặng, cho từ người thân
Thuế thu nhập cá nhân từ thừa kế và quà tặng hiện nay: Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) hiện hành quy định mức thuế suất 10% đối với thu nhập từ thừa kế và quà tặng. Tuy nhiên, những tài sản thừa kế giữa các thành viên trong gia đình sẽ được miễn thuế.
Dự thảo luật Thuế TNCN sửa đổi: Trong dự thảo sửa đổi luật Thuế TNCN, Bộ Tài chính đề xuất nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia khác, đặc biệt là Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan, về cách đánh thuế tài sản thừa kế. Các quốc gia này đánh thuế hầu hết các loại tài sản thừa kế, từ bất động sản, chứng khoán đến tiền gửi ngân hàng. Bộ Tài chính cũng đề xuất xem xét bổ sung quy định về thuế đối với thu nhập từ thừa kế và quà tặng trong luật Thuế TNCN nhằm mở rộng cơ sở thuế.
Ý kiến góp ý từ các địa phương: UBND TP.Đà Nẵng đã đề nghị bổ sung quy định miễn thuế TNCN đối với động sản (như ô tô, xe máy, tàu, máy bay) thừa kế hoặc quà tặng giữa các thành viên trong gia đình. UBND tỉnh Ninh Thuận lại kiến nghị xóa bỏ thuế thừa kế, cho rằng việc đánh thuế đối với thừa kế sẽ gây khó khăn cho người dân, đặc biệt khi tài sản không tạo ra thu nhập thường xuyên.
Quan điểm chuyên gia: Giám đốc Công ty tư vấn Thuế Sài Gòn, ông Nguyễn Thái Sơn, cho rằng việc tính thuế đối với thừa kế, cho tặng trong gia đình là không cần thiết. Ông cho rằng việc áp dụng thuế đối với tiền gửi tiết kiệm hay tiền mặt tặng cho người thân không chỉ không mang lại ý nghĩa kinh tế mà còn mâu thuẫn với giá trị nhân văn trong gia đình.
Ảnh hưởng đến kiều hối: Cũng theo ông Sơn, việc áp dụng thuế đối với kiều hối có thể tác động tiêu cực đến nguồn kiều hối về Việt Nam, điều này cần được đánh giá kỹ lưỡng. Lượng kiều hối hàng năm rất lớn, khoảng 16 tỷ USD vào năm 2024, trong đó TP.HCM nhận gần 10 tỷ USD. Chính sách miễn thuế đối với kiều hối hiện nay đã góp phần thu hút nguồn ngoại tệ này, hỗ trợ người nhận và ổn định thị trường tỷ giá.
4. Thuế thừa kế và cho tặng giữa người thân: Cần hay không?
Theo các chuyên gia tài chính như PGS.TS Đinh Trọng Thịnh và ông Nguyễn Văn Được (Ủy viên Thường trực Hội Tư vấn Thuế Việt Nam), việc đánh thuế thừa kế và cho tặng giữa các thành viên trong gia đình là không phù hợp với văn hóa và thực tiễn tại Việt Nam dựa trên các luận điểm chính sau đây:
Văn hóa truyền thống: Ở Việt Nam, việc cha mẹ để lại tài sản cho con cái, hoặc con cái biếu tặng cha mẹ là hành động thể hiện tình cảm và trách nhiệm gia đình – một nét đặc trưng văn hóa Á Đông, không nên bị ràng buộc bởi nghĩa vụ thuế.
Không tạo ra thu nhập mới: Chuyển giao tài sản trong nội bộ gia đình chỉ là sự dịch chuyển quyền sở hữu, không tạo ra giá trị mới về mặt kinh tế, nên không nên coi là thu nhập chịu thuế.
Khó quản lý và thực thi: Việc thu thuế đối với tiền mặt, tài sản động sản hay kiều hối rất khó kiểm soát. Ranh giới giữa cho tặng và cho vay/mượn không rõ ràng, dễ dẫn đến sai lệch và tranh cãi.
Nên thu thuế khi có giao dịch thương mại: Ông Được đề xuất rằng chỉ nên tính thuế khi tài sản thừa kế được chuyển nhượng hoặc mua bán, chứ không phải khi chuyển giao giữa người thân.
Kiều hối cần được bảo vệ: Kiều hối là nguồn ngoại tệ quan trọng, việc đánh thuế sẽ làm giảm lượng tiền chuyển về, ảnh hưởng đến nền kinh tế và đời sống người dân.
Như vậy, không nên áp dụng thuế với tài sản thừa kế và quà tặng giữa các thành viên trong gia đình, đặc biệt là bất động sản, tiền mặt và kiều hối. Nếu có mở rộng diện chịu thuế, cần đánh giá kỹ lưỡng, dựa trên khả năng quản lý thực tế và không đi ngược lại giá trị văn hóa, nhân văn của xã hội Việt Nam.
5. Xác định thu nhập tính thuế TNCN từ thừa kế vào thời điểm nào?
Căn cứ theo quy định tại Thông tư số 111/2013/TT-BTC, thời điểm tính thuế thu nhập cá nhân đối với tài sản thừa kế phụ thuộc vào tình trạng cư trú của người nhận thừa kế.
- Với cá nhân cư trú tại Việt Nam, nghĩa vụ thuế phát sinh kể từ lúc người thừa kế thực hiện thủ tục pháp lý để đăng ký quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng đối với tài sản được thừa kế hoặc tặng cho.
- Đối với cá nhân không cư trú, thời điểm xác định thu nhập chịu thuế là thời điểm cá nhân đó thực hiện đăng ký quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản tại lãnh thổ Việt Nam.
Như vậy, việc kê khai và nộp thuế TNCN chỉ bắt buộc khi người nhận thừa kế hoàn tất các thủ tục chuyển quyền sở hữu, sử dụng hợp pháp đối với tài sản được nhận, bất kể thời điểm phân chia di sản.
6. Cách tính thuế thu nhập cá nhân khi nhận thừa kế
6.1 Đối với cá nhân cư trú
Theo quy định hiện hành trong Thông tư 111/2013/TT-BTC (được sửa đổi bởi Thông tư 92/2015/TT-BTC), cá nhân cư trú khi nhận tài sản thừa kế phải nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN) nếu tổng giá trị tài sản vượt quá 10 triệu đồng/lần nhận.Công thức tính thuế TNCN từ thừa kế như sau:
Thuế TNCN phải nộp = Thu nhập tính thuế × 10%
Xác định thu nhập tính thuế tùy theo loại tài sản:
Chứng khoán được thừa kế: Với chứng khoán niêm yết: Căn cứ theo giá tham chiếu tại Sở giao dịch chứng khoán vào thời điểm làm thủ tục sang tên.
Với chứng khoán chưa niêm yết: Dựa trên giá trị ghi trong sổ sách kế toán của doanh nghiệp phát hành tại thời điểm gần nhất.
Phần vốn góp tại doanh nghiệp, tổ chức kinh tế: Giá trị để tính thuế là giá trị ghi sổ tại thời điểm gần nhất trước khi thực hiện chuyển quyền sở hữu phần vốn góp.
Bất động sản nhận thừa kế hoặc cho tặng đối với quyền sử dụng đất: Giá trị xác định theo bảng giá đất do UBND cấp tỉnh ban hành tại thời điểm đăng ký.
Đối với nhà ở hoặc công trình trên đất: Áp dụng các quy định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về giá trị nhà, tiêu chuẩn và định mức xây dựng cũng như giá trị còn lại của công trình tại thời điểm đăng ký quyền sở hữu.
Thời điểm tính thuế: Khoản thu nhập chịu thuế được xác định vào thời điểm người nhận làm thủ tục đăng ký quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản (như đất, nhà, chứng khoán, vốn góp…).
6.2 Đối với cá nhân không cư trú
Theo hướng dẫn tại Điều 23 Thông tư 111/2013/TT-BTC, những cá nhân không cư trú nhưng có phát sinh thu nhập từ việc nhận thừa kế tại Việt Nam sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo công thức sau:
Số thuế phải nộp = Thu nhập tính thuế × 10%
Trong đó:
- Thu nhập tính thuế được xác định tương tự như với cá nhân cư trú.
- Phần thu nhập chịu thuế là giá trị tài sản thừa kế vượt quá 10 triệu đồng cho mỗi lần phát sinh tại Việt Nam.
- Thời điểm phát sinh nghĩa vụ thuế là khi người thừa kế thực hiện thủ tục đăng ký quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản tại Việt Nam.
- Tóm lại, người không cư trú khi nhận thừa kế ở Việt Nam chỉ phải nộp thuế thu nhập cá nhân nếu tài sản được nhận có giá trị vượt mốc 10 triệu đồng cho từng lần tiếp nhận, và thuế suất áp dụng là 10% trên phần vượt này.
Thuế thừa kế là vấn đề quan trọng mà chúng tôi đã trình bày đầy đủ, bao gồm các đối tượng chịu thuế, cách tính thuế và các quy định pháp lý liên quan. Những thông tin này sẽ giúp bạn thực hiện đúng nghĩa vụ khi nhận tài sản thừa kế. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào, vui lòng liên hệ ngay AZTAX qua số HOTLINE: 0932.383.089 để được tư vấn chi tiết.
