Nợ phải trả là gì? Các khoản nợ phải trả của doanh nghiệp

Dưới đây là các thông tin mà AZTAX đã tổng hợp được để giúp bạn giải đáp câu hỏi “Nợ phải trả là gì?” hãy cùng tìm hiểu! Nợ phải trả là thuật ngữ cơ bản trong kế toán, chỉ các khoản nợ mà doanh nghiệp phải thanh toán cho các bên thứ ba. Việc tìm hiểu về nợ phải trả giúp doanh nghiệp quản lý tài chính và tránh rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Hãy cùng tìm hiểu thêm về vấn đề này nhé!

1. Khái niệm nợ phải trả

Nợ phải trả trong tiếng Anh (Liabilities) là những khoản nợ mà doanh nghiệp còn phải thanh toán cho các bên thứ ba. Theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam VAS 01, nợ phải trả là “nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp từ các sự kiện.” và giao dịch đã xảy ra, mà doanh nghiệp phải thanh toán bằng các nguồn lực của chính mình.”

Các khoản nợ phải trả phổ biến trong doanh nghiệp bao gồm: nợ phải trả cho người cung cấp hàng hóa, nợ phải trả cho nhân viên, nợ đối với các đối tác liên quan, nợ ngân hàng, thuế phải nộp, và nhiều khoản nợ khác.

Trong bảng cân đối kế toán, các khoản nợ của doanh nghiệp được phân loại dựa trên thời hạn thanh toán thành hai nhóm: Nợ ngắn hạn và nợ dài hạn. Cụ thể như sau:

• Nợ phải trả ngắn hạn: Đây là các khoản nợ mà doanh nghiệp phải thanh toán trong vòng 12 tháng tính từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Những khoản nợ này thường phát sinh từ các hoạt động kinh doanh hàng ngày như nợ người bán, nợ lương nhân viên, thuế và các nghĩa vụ phải nộp cho nhà nước. Để tránh tình trạng vỡ nợ, doanh nghiệp cần lên kế hoạch thanh toán một cách hợp lý.
• Nợ phải trả dài hạn: Đây là các khoản nợ có thời hạn thanh toán sau 12 tháng kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Ví dụ như các khoản vay dài hạn từ ngân hàng, phát hành trái phiếu, hoặc nợ thuế liên quan đến tài sản tài chính. Đối với những khoản nợ này, doanh nghiệp có thể xem xét các phương án vay vốn hoặc huy động vốn để đảm bảo khả năng thanh toán.

Ngoài việc phân loại theo thời hạn thanh toán, nợ phải trả của doanh nghiệp còn có thể được phân chia dựa trên các tiêu chí khác như:

• Theo bản chất nợ: Bao gồm nợ tài chính, nợ thương mại, nợ thuế và các khoản khác.
• Theo đối tượng nợ: Bao gồm nợ đối với người bán, nợ đối với người lao động, nợ đối với ngân hàng, nợ đối với nhà nước…
• Theo nguồn gốc nợ: Bao gồm nợ phát sinh từ hoạt động kinh doanh và nợ phát sinh từ hoạt động đầu tư.

2. Các khoản nợ phải trả trong doanh nghiệp

2.1. Phân loại các khoản nợ phải trả trong doanh nghiệp

Khoản nợ phải trả được chia thành hai nhóm chính: ngắn hạn và dài hạn. Dưới đây là những khoản nợ phổ biến trong doanh nghiệp:

• Khoản nợ ngắn hạn: Đây là những khoản doanh nghiệp có nghĩa vụ thanh toán trong thời gian dưới 1 năm hoặc trong một chu kỳ kinh doanh thông thường. Các khoản nợ ngắn hạn thường bao gồm:
  • Tiền vay từ ngân hàng
  • Các chi phí phải trả
  • Các khoản phải trả cho nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ
  • Các khoản thanh toán cho người lao động như lương, thưởng, bảo hiểm,…
  • Khoản nợ dài hạn đến hạn phải trả
  • Khoản thuế phải nộp cho cơ quan thuế
  • Khoản nhận ký quỹ, ký cược ngắn hạn
  • Các khoản nợ ngắn hạn khác như nợ nhà cung cấp dịch vụ, nợ khách hàng và các khoản tương tự
• Khoản nợ dài hạn: Đây là các khoản nợ có thời hạn thanh toán trên 1 năm. Nợ dài hạn của doanh nghiệp bao gồm:
  • Nợ dài hạn phải trả
  • Các khoản vay từ ngân hàng hoặc tổ chức tài chính với thời hạn trả trên 1 năm
  • Khoản thanh toán cho nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ theo hình thức trả góp với thời hạn dài hơn 1 năm
  • Khoản nợ từ việc doanh nghiệp phát hành trái phiếu cho nhà đầu tư.
  • Các khoản nợ dài hạn khác: nợ phải trả cho nhà cung cấp dịch vụ, các khoản nợ dự phòng…
  • Qũy dự phòng trợ cấp việc làm
  • Dự phòng phải trả: là các khoản nợ mà giá trị và thời điểm thanh toán chưa xác định rõ, nhưng đã được ước tính một cách hợp lý và đáng tin cậy

2.2. Cách phương thức thanh toán nợ phải trả

Nợ phải trả trong doanh nghiệp được thành toán bằng chính nguồn lực của mình thông qua hình thức được thỏa thuận giữa đơn vị kế toán và chủ nợ. Việc thanh toán có thể thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau như:

• Thanh toán bằng tiền mặt: Doanh nghiệp thanh toán khoản nợ 100 triệu đồng cho nhà cung cấp bằng tiền mặt tại thời điểm giao dịch…
• Thanh toán bằng tài sản khác: Thay vì trả tiền mặt, doanh nghiệp quyết định thanh toán bằng cách cung cấp một lô sản phẩm khác thay thế…
• Thanh toán bằng cách cung cấp dịch vụ, thay thế nghĩa vụ này bằng nghĩa vụ khác: doanh nghiệp cam kết cung cấp dịch vụ tư vấn trong 6 tháng như một hình thức thanh toán thay thế…
• Thanh toán bằng cách chuyển đổi nợ thành vốn chủ sở hữu: Thay vì trả nợ bằng tiền, doanh nghiệp thỏa thuận với nhà đầu tư để chuyển đổi khoản vay thành cổ phần trong công ty, do đó giảm nợ và tăng vốn chủ sở hữu…

3. Những yếu tố ảnh hưởng đến nợ phải trả

Nợ phải trả trong hoạt động kinh doanh chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố sau:

• Quy mô nợ phải trả: Đây là chỉ số thể hiện tổng giá trị các khoản mà doanh nghiệp còn nợ đối tác, nhà cung cấp hay tổ chức tài chính. Quy mô nợ bị tác động trực tiếp bởi sức khỏe tài chính của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp cho phép thanh toán hóa đơn chậm hoặc gia hạn nợ, quy mô nợ sẽ gia tăng, tạo áp lực về thanh khoản và khả năng chi trả trong tương lai.
• Thời hạn thanh toán nợ: Đây là khoảng thời gian mà doanh nghiệp phải hoàn thành nghĩa vụ thanh toán các khoản nợ. Thời hạn này thường được xác định từ khi doanh nghiệp ký hợp đồng mua hàng trả chậm đến khi hoàn tất việc thanh toán. Thời hạn thanh toán dài hay ngắn sẽ ảnh hưởng đến dòng tiền của doanh nghiệp và khả năng xoay vòng vốn.
• Chính sách kinh doanh: Những doanh nghiệp áp dụng chính sách mua hàng trả chậm thường phải đối mặt với nhiều khoản nợ hơn, vì họ ưu tiên việc giữ lại tiền mặt để đầu tư vào các hoạt động khác. Ngược lại, các doanh nghiệp có chính sách thanh toán ngay sẽ duy trì mức nợ phải trả thấp hơn, nhưng cần khả năng quản lý dòng tiền hiệu quả.
• Chính sách giá cả hàng hóa: Đây là yếu tố quan trọng trong việc quản lý nợ phải trả. Doanh nghiệp và nhà cung cấp có thể thỏa thuận về giá cả và thời hạn thanh toán. Một chính sách giá ưu đãi giúp doanh nghiệp giảm áp lực tài chính và giải quyết nợ dễ dàng hơn. Ngược lại, giá cả cao hoặc không có các điều khoản thanh toán ưu đãi sẽ làm tăng quy mô nợ và kéo dài thời gian thanh toán.
• Chu kỳ kinh doanh: Chu kỳ kinh doanh kéo dài từ khi doanh nghiệp mua nguyên vật liệu, sản xuất, tiêu thụ và thu hồi tiền từ khách hàng. Các doanh nghiệp có chu kỳ kinh doanh dài thường cần nhiều vốn lưu động hơn để duy trì hoạt động, điều này dẫn đến nợ phải trả có xu hướng cao hơn so với các doanh nghiệp có chu kỳ ngắn.
• Tình hình kinh tế và chính trị: Biến động kinh tế, như suy thoái hoặc khủng hoảng tài chính, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Trong giai đoạn khó khăn, doanh nghiệp thường phải vay thêm hoặc gia hạn nợ để duy trì hoạt động, làm tăng quy mô nợ phải trả. Tình hình chính trị bất ổn cũng có thể gây khó khăn cho việc huy động vốn từ thị trường quốc tế hoặc từ các ngân hàng.
• Tỷ giá hối đoái: Đối với các doanh nghiệp có khoản nợ bằng ngoại tệ, biến động tỷ giá hối đoái có thể làm thay đổi giá trị nợ phải trả. Khi đồng tiền nội địa mất giá so với ngoại tệ, quy mô nợ của doanh nghiệp sẽ tăng lên, gây thêm áp lực tài chính. Ngược lại, nếu tỷ giá ổn định hoặc có lợi, doanh nghiệp có thể giảm bớt gánh nặng nợ nần.

4. Công thức tính nợ phải trả

4.1 Công thức tính nợ phải trả bình quân

Nợ phải trả bình quân tháng = Tổng dư nợ phải trả trên bảng cân đối kế toán cuối ngày / Số ngày trong tháng

Lưu ý:

• Công thức này dùng để tính tổng nợ phải trả bình quân hàng tháng cho các tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng quốc tế.
• Tổng dư này phản ánh số tiền doanh nghiệp phải thanh toán cho các chủ nợ tại một thời điểm nhất định.

Tổng nợ phải trả bình quân trong kỳ kế toán được tính theo công thức:

Nợ phải trả trung bình trong kỳ = (Khoản đầu kỳ – Khoản cuối kỳ) / 2

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể tính nợ phải trả bình quân của một năm bằng cách tính tổng nợ phải trả bình quân của tất cả các tháng trong năm.

4.2. Công thức nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu

Tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu (D/E) là một chỉ số quan trọng trong tài chính, giúp doanh nghiệp đánh giá cấu trúc tài chính của mình.

Nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu = Tổng nợ phải trả / Vốn chủ sở hữu của cổ đông

Chỉ số này cho biết phần trăm vốn chủ sở hữu mà doanh nghiệp sử dụng để tài trợ cho các khoản nợ.

• Tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu cao: Cho thấy doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào vốn vay để tài trợ cho hoạt động kinh doanh. Điều này có thể tăng rủi ro tài chính nếu doanh nghiệp không đủ khả năng thanh toán nợ.
• Tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu thấp: Cho thấy doanh nghiệp chủ yếu sử dụng vốn chủ sở hữu để tài trợ cho hoạt động kinh doanh, từ đó giảm rủi ro tài chính. Tuy nhiên, điều này có thể hạn chế khả năng tăng trưởng của doanh nghiệp.

5. Điều kiện ghi nhận nợ phải trả

Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 21 – Doanh thu và thu nhập khác, nợ phải trả được ghi nhận khi doanh nghiệp có trách nhiệm thanh toán một khoản tiền hoặc tài sản cho bên thứ ba trong tương lai và khả năng thực hiện nghĩa vụ này.

Cụ thể, các tiêu chí để ghi nhận nợ phải trả bao gồm:

• Có khả năng thanh toán tiền tệ hóa một cách đáng tin cậy
  • Khi phát sinh nghĩa vụ tài chính, cần có chứng cứ khách quan để xác định một cách chính xác giá trị của nó (lượng hóa nghĩa vụ tài chính bằng tiền) cũng như nghĩa vụ chi trả mà đơn vị phải thực hiện trong tương lai.
  • Nghĩa vụ tài chính hiện tại, có tính pháp lý, thường phát sinh từ các giao dịch tài chính đã xảy ra, như nợ phải trả cho nhà cung cấp khi doanh nghiệp chưa thanh toán nguyên vật liệu, dịch vụ chưa thanh toán, các khoản vay, hoặc tiền lương phải chi trả cho cán bộ nhân viên.
  • Ngoài ra, nghĩa vụ tài chính hiện tại cũng có thể phát sinh từ các cam kết mà doanh nghiệp tự đặt ra để duy trì quan hệ tốt với khách hàng. Ví dụ bao gồm khoản bảo hành sản phẩm hoặc bảo hành công trình xây dựng. Trong một số trường hợp, có thể báo cáo các khoản chi phí chưa thực sự là nghĩa vụ tài chính hiện tại nhưng vẫn được ghi nhận như nợ phải trả trong báo cáo tài chính…
  • Ví dụ: Trích trước chi phí bảo trì định kỳ cho các thiết bị sản xuất lớn, mặc dù chưa thực hiện việc bảo trì nhưng doanh nghiệp đã ước tính chi phí và ghi nhận vào báo cáo tài chính.
• Đơn vị phải thanh toán bằng nguồn lực của mình một cách tương đối chắc chắn
  • Các nghĩa vụ hiện tại được thanh toán bởi đơn vị thông qua việc sử dụng nguồn lực của chính mình, dựa trên các phương thức đã được thỏa thuận giữa bộ phận kế toán và chủ nợ. Có nhiều cách khác nhau để thực hiện việc thanh toán nợ, bao gồm:
    • Thanh toán bằng tiền mặt, tài sản hoặc cung cấp dịch vụ như một hình thức thay thế nghĩa vụ hiện tại bằng nghĩa vụ khác.
    • Chuyển đổi nợ thành vốn chủ sở hữu.
  • Ví dụ: Doanh nghiệp có thể thanh toán khoản nợ cho nhà cung cấp bằng tiền mặt hoặc bằng việc cung cấp sản phẩm, dịch vụ thay thế nếu hai bên đã thỏa thuận trước. Trong trường hợp khó khăn tài chính, doanh nghiệp có thể đàm phán với chủ nợ để chuyển đổi khoản vay thành cổ phần, biến nợ thành vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.
• Kết quả hình thành từ các giao dịch đã xảy ra trong quá khứ
  • Một nghĩa vụ được ghi nhận là nợ phải trả phải xuất phát từ các nghiệp vụ tài chính đã xảy ra và được hoàn tất. Các khoản nợ tiềm tàng, như các nghĩa vụ từ hợp đồng mua bán trong tương lai hoặc các khoản nợ mang tính chất ước đoán không dựa trên giao dịch đã xảy ra, không được ghi nhận là nợ phải trả.
  • Tuy nhiên, những nghĩa vụ hiện tại có tính ước đoán nhưng dựa trên các giao dịch trước đó có thể được ghi nhận nếu có đủ chứng cứ đáng tin cậy để xác định giá trị ước đoán của chúng.
  • Ví dụ: Doanh nghiệp đã mua nguyên vật liệu từ nhà cung cấp nhưng chưa thanh toán, khoản này sẽ được ghi nhận là nợ phải trả vì giao dịch mua bán đã hoàn thành trong quá khứ.

6. Cách quản lý nợ để tránh rủi ro

Quản lý nợ là một yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp kiểm soát các khoản vay và đảm bảo khả năng thanh toán đúng hạn. Việc quản lý nợ hiệu quả giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro tài chính, nâng cao uy tín và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường. Dưới đây là một số chiến lược quản lý nợ thông minh mà doanh nghiệp nên áp dụng:

• Xác định mục tiêu quản lý nợ: Doanh nghiệp cần rõ ràng về mục tiêu quản lý nợ của mình, chẳng hạn như giảm nợ, duy trì nợ hiện tại, hoặc tăng nợ. Xác định mục tiêu cụ thể giúp doanh nghiệp có định hướng và kế hoạch quản lý nợ hợp lý.
• Tính toán khả năng thanh toán: Doanh nghiệp cần đánh giá khả năng thanh toán của mình để đảm bảo có thể trả nợ đúng hạn. Khả năng thanh toán dựa trên các yếu tố như dòng tiền, tài sản, và vốn chủ sở hữu.
• Theo dõi và phân tích các khoản nợ: Việc thường xuyên theo dõi và phân tích các khoản nợ phải trả giúp doanh nghiệp phát hiện sớm các vấn đề và hiểu rõ hơn về cấu trúc nợ, khả năng thanh toán, cũng như các rủi ro tiềm ẩn.
• Thiết lập chính sách quản lý nợ: Doanh nghiệp nên xây dựng chính sách quản lý nợ phù hợp với tình hình kinh doanh và mục tiêu đã đề ra. Chính sách này nên bao gồm các quy định về hạn mức nợ, thời hạn thanh toán, lãi suất, và các yếu tố liên quan khác.
• Đàm phán với chủ nợ: Trong trường hợp gặp khó khăn trong việc thanh toán, doanh nghiệp có thể đàm phán với chủ nợ để điều chỉnh các điều khoản như hạn mức nợ, thời hạn thanh toán, hoặc lãi suất nhằm giảm áp lực tài chính.

7. So sánh giữa nợ phải trả và vốn chủ sở hữu

Nợ phải trả là nguồn vốn mà doanh nghiệp phải trả cho các bên ngoài, trong khi vốn chủ sở hữu là nguồn vốn do doanh nghiệp sở hữu. Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu là hai yếu tố then chốt để đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp. Bảng sau sẽ giúp bạn so sánh sự khác biệt về nợ phải trả và vốn chủ sở hữu:

8. Câu hỏi thường gặp

8.1. Nợ phải trả tài chính là gì?

Nợ phải trả tài chính bao gồm các khoản nợ mà doanh nghiệp phải thanh toán cho các tổ chức tài chính như ngân hàng, công ty cho vay… Các khoản này có thể là vay ngắn hạn, vay dài hạn, hoặc trái phiếu phát hành.

8.2. Ý nghĩa của việc nợ phải trả tăng là gì?

Khi nợ phải trả tăng, điều này cho thấy doanh nghiệp đang dựa nhiều hơn vào vốn vay. Sự gia tăng này có thể xuất phát từ việc doanh nghiệp mở rộng hoạt động, đầu tư vào tài sản cố định, hoặc gặp khó khăn trong việc huy động vốn chủ sở hữu.

8.3. Nợ phải trả giảm phản ánh điều gì?

Nợ phải trả giảm chỉ ra rằng doanh nghiệp đang giảm nợ hoặc huy động vốn chủ sở hữu để thanh toán nợ. Sự giảm này có thể cho thấy doanh nghiệp đang cải thiện tình hình tài chính hoặc thu hẹp quy mô kinh doanh.

Nắm vững các câu hỏi thường gặp về “nợ phải trả” giúp bạn quản lý tài chính doanh nghiệp một cách hiệu quả. Sự hiểu biết sâu sắc này sẽ hỗ trợ bạn trong việc ra quyết định tài chính và duy trì sự ổn định tài chính của doanh nghiệp.

Việc hiểu rõ về khái niệm “Nợ phải trả là gì?” chính là chìa khóa để doanh nghiệp quản lý tài chính một cách hiệu quả và giảm thiểu rủi ro. Nắm bắt các khái niệm và công thức liên quan sẽ giúp doanh nghiệp duy trì sự ổn định và phát triển bền vững. Để được hỗ trợ thêm, vui lòng liên hệ AZTAX qua Hotline 0932.383.089 nhé!